Mesnevî-i Nûriye

"Bediüzzaman’ın telif eylediği Arapça Mesnevî-i Nûriye-i Arabî kendisi tarafından Türkçe’ye tercüme edilmemiştir. Ancak kendisine gelen tercümeler arasından Abdülmecid Efendi’nin tercümesini basılmak üzere tercih eylemiştir. Bunun en önemli sebebi, kardeşinin bu Eseri kendisinden bizzât ders almış olması olsa gerektir. ŞUNU DA İLÂVE EDELİM Kİ, BU TAHKİKLİ VE HAŞİYELİ NEŞRİMİZİ OKUMAYANLAR, MESNEVÎ-İ NÛRİYE’NİN %35’İNİ OKUMAMIŞ DEMEKTİR.

Şunu açıklamak zarurîdir: Biz bu çalışmada sadece Tahkik ve Haşiye çalışmalarını yaptık. Ancak Tercüme ikmalini şu kaynaklardan istifade ile yaptık:

1) Özellilkle 1. Risale olan Lem’alar ve hatta Reşhalar, Bediüzzaman’ın Nurun İlk Kapısı ve benzeri eserlerinde neredeyse aynen mevcuttur. Bunlardan istifade eyledik.

2) Abdülmecid Nursî’nin tercümesi, esas alınmıştır. Ancak Abdülmecid Ağabey, eserin tamamını tercüme etmemiştir. Hatta tercüme ettiği bölümlerde de bir çok İ’lem’i pas geçmiştir. Katre Risalesinin Dördüncü Babı da Abdülmecid Ağabey’in 29. Lem’a tercümesinden alınmıştır. İ’lem eyyühe’l-aziz! diye başlayan kısımlar, Abdülmecid Ağabey’e ait tercümelerdir.

3) İşte hem Abdülmecid Ağabey’in tercüme etmediği kısımları ve hem de hiç tercüme etmediği bölümleri, Abdülkadir Badıllı Ağabey’in Mesnevî-i Nûriye Tercümesinden aldık. Bu kısımlar, neredeyse, eserin %30’unu geçtiğinden Mütercimler olarak Abdülmecid Nursî- Abdülkadir Badıllı isimlerini de kapağa koyduk. Zira Abdülkadir Badıllı Ağabey, Nur ve Mîzân Risalesini tekbaşına tercüme ettiği gibi, Zehre Risalesini de orijinalinden tercüme etmiştir. Zira MATBU’ MESNEVİ’LERDE 17. Lem’a’daki Notalar neşredilmiştir. Bununla alakalı, Abdülkadir Badıllı Ağabey’in açıklamaları Zehre başında zikredilmiştir.

Bundan ayrı olarak Risalelerdeki eksik yerlerin Tercüme İkmali de bu tercümeden yapılmıştır. Abdülkadir Badıllı Ağabey’in tercümesi hem Abdülmecid Ağabey’in tercümesine ve hem de Üstad’ın ifadelerine daha yakındır; bir çeşit ma’nevî tercümedir.
Mesnevî-i Nûriye’deki Risâlelerin Tertibi

Bu konuda iki temel kaynağımız bulunmaktadır.

Birinci kaynağımız, Fihrist Risâlesidir. Burada Mesnevî’nin hem muhtevası ve hem de tertibi açıklanmaktadır.

İkinci kaynağımız, Arapça neşredilen nüshadır.

Mesnevî-i Nûriye’ye Yapılan Tercümeler

Bilindiği gibi, Abdülmecid Ağabey’in vefatından sonra yeni tercümeler yapılmıştır. Bunlar hakkında kısaca bilgi ve değerlendirmelerde bulunmak, bu eserin ehemmiyetini belirtmek açısından zaruridir.

Birincisi, Prof. Dr. Şa’di Eren kardeşimiz, iyi bir müfessir ve Nur Talebesi olarak Mesnevî-i Nûriye Dersleri adıyla Arapça Mesnevî-i Nûriye’yi Türkçeye tercüme etmiş ve çalışmasını dipnotlarla desteklemiştir. Lafzî tercüme olarak çok güzeldir ve mükemmeldir. Lafzî tercüme, nazmında yani söz dizimi ve tertibinde aslına benzemesi gözetilen tercüme çeşididir. Bu şekildeki tercüme, tercüme edilecek metindeki her kelimenin birer birer ele alınıp, onların yerine geçebilecek diğer dildeki lafızların gözden geçirilerek yerine konulması şeklinde yapılan bir tercümedir. Bu bakımdan çoğunlukla bu tür bir tercüme, asıl metnin anlamını çok zor aksettirmektedir. Onun içindir ki bu tercüme tarzı edebî eserlerde son derece güç bir tercümedir.

İkincisi, Abdülkadir Badıllı Ağabey’in Mesnevî-i Nûriye Tercümesidir. Abdülkadir Badıllı Ağabey’in tercümesi hem Abdülmecid Ağabey’in tercümesine ve hem de Üstad’ın ifadelerine daha yakındır; bir çeşit ma’nevî tercümedir. Bunun için neredeyse, Mesnevî-i Nûriye’nin %30’unu bu tercüme ile ikmal eyledik. Çoğu yerde de buna işaret eyledik.

Üçüncüsü, Büyük Âlim Molla Abdülmecid Ağabey’in tercümesidir. Biz, bazı noktalarda bu çalışmadan istifade eyledik. Bu ilmî çalışmamızda biz, Abdülmecid Ağabey’in tercümesini esas aldık. Ağabey kendi tercümesi hakkında şunları itiraf etmektedir: “Risale-i Nur Külliyâtından el-Mesneviyyü’l-Arabî ile muanven büyük Üstad’ın cihanbaha pek kıymettar şu eserini de Allah’ın avn ve inayetiyle Arabîden Türkçeye çevirmeye muvaffak olmakla kendimi bahtiyar addediyorum. Yalnız, aslındaki ulviyet, kuvvet ve cezaleti tercümede muhafaza edemedim. Evet, o cevher-baha hakikatlere zarf olacak ne bir harf ve ne bir lafız bulamadım. Tercüme lisanı da fikrim gibi nâkıs ve kasır olduğundan, o azîm imanî ve cesîm Kur’ânî hakikatlere ancak böyle dar ve kısa bir kisveyi tedarik edebildim. Ne hakkın ve ne hakikatin hatırı kalmış. Fabrika-i dımağiyemin bozukluğundan, bu kadarını da, müellif-i muhterem Bediüzzaman’ın ma’nevî yardımlarıyla dokuyabildim.

Müellifin küçük kardeşi ve Nur talebesi Abdülmecid”

Evvela, Tercümelerde bulunan tercüme hatalarını tashih eyledik. En önemlisi Tercümedeki itikada muhalif olacak yanlışları ve paragraf kaymalarını düzelttik.

Sâniyen, bütün ilmî ıstılâhları dipnot olarak açıkladık. Ayrıca Âyet, Hadis ve Arapça diğer ibareleri, dipnot halinde tercüme eyledik.